top of page

AABIG

AABIG (Kalanguya Prose)

(Short Stories, Fables, Parables, Legends)

 

      AABIG is a kalanguya term for prose like short stories, legends, fables, parables, anecdotes and the like.

 

       Man-aabig or Story telling is one of the Kalanguya Practices wherein the elders gather the kids around the bonfire (intokkan) in the hut and tell stories, fables, folktales and many others to entertain them while keeping the fire of the pig’s food (upi) or before sleeping because in a typical kalanguya family, the members sleep together since there are no rooms available for every member. This activity makes the family bonding stronger and closer.

 

      There are three main purposes of sharing aabig. The Kalanguya people, especially the elders often share aabig to the kids before they go they go to bed to: a) drive a point or instill values; b) give a point of reflection and ; c) make the kids sleep easily for them to finish their tasks.

DAYUMTI

       DAYUMTI

(Kalanguya Short Songs)

 

      Dayumti is a kalanguya term for short songs which is very close with the characteristics of a nursery rhyme.

 

        Elders usually sing Dayumti while resting from a tedious work in the kaingin. Basically, the theme is about  realities of life, chores, and ordinary things that affect daily living.

 

     

KAMKAMTI LIYA-LIYA

Kamkamti liya liya

Kanto’y babo’y toy lima

Malango et duduwa

Daka pan duwan ina

Andi annangon ama

Naukat’ey limmuwa

Igman angka ngo’y baka

Idman di kinkinabba

Pilim I mangkataba

Lamlamohan to’y banga

 

DI-NENG KAN DULI-DULI

Di-neng  kan duli-duli

Denglen ko’y nangih Dakmi

Igman di gawwan bel-ew

Gawwan bihu-lak aman

Pinukaw lan ama to

Ni gabol I duweng to.

 

MANOK KON PUKAW

Version 1

Manok kon pukapukaw

Nanpa-tok di bonyakkaw

Kamano-dong ni tayaw

Tayaw ni akkokollaw

 

Version 2

Waday manok kon pukaw

Pimma-tok di bunyakkaw

Kaman-ohdong ni tayaw

Tayaw ni kakadangyan

 

MANOK KON PUKAW

 

Bangu-bangon ka ina

Kapan hi-bak ni aba

Ballunen mid duwengan

Et mi ngod man hiddaan

Ay inuy ni kumbilan

 

Ba-ba-tok I aw-awan

Batu-bato’y gappakan

Be-bewek ngo’y ahollan

Diman I pannammatan

Ni bukbukin kumbilan

 

These songs were researched by the ESP 9 students

 

 

 

 

          Waday hekey abong ni kapantaltaluin utot. Hay maka-abong niman han-ahawan naba-kol tan na-ama ni andi ungnga da nem wada’y manok tan baka da.

             Hota naba-kol ka-on-anga-angat tep kakakanna ni hi utot hota pegey ni intalo da. In-amag to hota hantok dima dugdugo at hay makna hi utot. Idi toka pan-i-amag, inang-ang ni hi utot et ag law lilimaw dima kad-an ni pegey. Na-ag-agngan higato et to intibaw hi Manok.

           “Na-ag-agnganak Manok, aggak nangnangan  ni pigan eggew, wada dadan i hantok dima nakapangani,” kan utot ni kaman geyenggeng ni agang to.

        “ Way tegel mo, hi-gam od ngo tan. Andi annak I problemak tep ambanaw ima peyew nima naaman kamamakan ni hi-gak,” kan Manok et nandakog la ni hi Utot.

Palalo’y linggayo ni hi Utot nem inang-ang to hi Baka. Himanop et to inhel I likna to.

        “ Baka, da-daimak gan ya problemak, na-ag-agnganak tep agak nangnangan ni pigan eggew. Wada dadan I hantok dima nakapangani.” inhudhod to ni hi Baka.

       “Idtan kayman ngon ambal-at itan ni problemam, menne idya a andi pahding ko tep naka-ungka-ungkan tep idyan magabay I gabot,” inhumang ni hi Baka.

        Idi malabi dima abong, wada’y kamangngala dima kad-an ni hantok. Dingngel nunta na-ama et to inang-ang hota galtim ni inpakat ni hi ahawa to tep kanto ay annuy nagkana law hota utot. Ambilunget ni peteg dima dugdugo, et agto ang-angen hota kad-an ni nankana. Toka kanapkapa hota kad-an ni hantok men wada’y nangalat ni taklay to.  Timakok et imali lih ahawa to. Idi ang-angenda uleg gayam hota nangkana at hota ikol ton aboh I nai-ipit.

       In-ilaw dad abong ni mabaki hota na-ama et kanto ay  “kahapulan tayo’y gulitban pahida tayon hi-gato at hiya’y maukat ali hota gita ni uleg.”

        Imakad hota naba-kol at to dimpap hota manok. Inang-ang ni hi utot ni pinalpal dah manok et in-aw-aw da, et palalo’y kaahi to nem andi ma-amagan to.

     In-ilaw da nunta na-ama et hi-gato’y inhida to tan nanhi-yop ni dekel digo.

       Maagahan et koma hota naama, nem gapu ta adawi I didinlan nonta naba-kol nunta to nanglaan ni manok, nanlanat law di engel nunta naama hota gita ni uleg. Idi malabi, netey.

         Ka-onka-onkan hi utot ni pegey dima dugdugo men himawang iday dekel ni too.  Inam-taan to ay netey hota na-ama.

        Dekel ida li hota himawang ni  dima-dan nangiku-ko nunta netey et gapu ta na-agngan ida et andi adom ni paihida nunta naba-kol ida nunta too, wine-tek da hota baka et hi-gato’y  inaw-aw da.

        Inang-ang muwan iman ni hi utot et palalo’y linggayo to tep hekey to law ni nabay-an. Andi law I kahaphapit to, inaw-aw ida la nunta namakan.

      Nuntan ni malabi, kaman nemnemnem hi utot. Toka nemnemnema I napahamak idan ma gait to. Agmaka-ugip tep nan-adom I danag tan gaya  to.kamandanag tep agto amta no hipay mahamak ni hi-gato ni wa-wa to. Kaman gaya tep anggan hipay agang ni lina-kam to nunta na-ag-agngan to, nambiyag paylang hi-gato. Nai-ugipan lan wada’y imeh di luppa to.

      Idi naugip wada’y pehpehed ni uugip to.  Inaygan kuno nunta naba-kol dima abong to et indawtan to pay ni dekel ni kenen to. Han kanto kuno ay, “idya a hi-gata law ni aboh I nabay-an, pantalo ka law diya abong ko et idawdawtan taka law ni nayon ni kenen mo.” idi nabangon, nan-am-amta ay uugip gayam ni aboh iman nem wada ladta hota gaya di puho to tep kamanbi-biyag paylang anan hi-gato. Tinangay to’y Kabunyan et kanto ay,

“Haballin kabunyan,

ni mo nani-ti-bayan

ni hi-gak ni pinalsuwam.

Hota aggak naknaan

di hantok ni hi Hunay.

Anggan nak na-ag-agngan,

hi manok tuak ngini-ngian,

hi baka agtoak dina-daan,

Nem hi-gam,

 agmo-ak  in-u-uway,

Nadayaw ka Kabunyan.”

 

        At hiyaman palallo’y gaya ton an nandaladalan et waday inaphol ton utot ni gait to ni nangikuyog lan hi-gato di kad-an ni aagi to. Mandugi law niman magaya-gaya law ni nayon hi utot.

HI UTOT, HI BAKA, TAN HI MANOK

 by: MARIVIC S. KINDAHAN

KALADAG

KALADAG NI PANKAKDAW

NI PANNAKAIHALAKAN

DI LAWAN TIMPO  

ONO KALAMIDAD

Translated by: MARIVIC S. KINDAHAN

Translation of the Oratio Imperata (Prayer for Deliverance from Calamity) from:

http://www.facebook.com/notes/mmda/oratio-imperata-prayer-for-deliverance-from-calamities/238977549488479

 

 Manakabalin a Diyoh mi,

 

   Mika ittaulin higam i eteng ni halammat mi, ta hakey kami ni naigait ida nunta nakaskasdaaw ni  pinalswam.Halammat ni hemek mon hi-gami ta moka iddawat i kahappulan mi  tan hutta kinalinteg mon kamangiddalan ni pehed ni pan biyag mi.

 

  Mika ammina ay nakabahol kami di hangwanan mo  tan di gait min palswam. Binahbah mi i bindihyon mon peh-pehed ni ag-lawlaw mi. Agmi inaywanan iday indawat mon pannam-ayan mi. Ket ni hayya nantaulin higami i bunga ono indawat ni lawan-immag mi.                                                                                                         

   Ni hayya, mika liknaay pudot ni lubong,waday layus, gaday, kulang i danum, puwek ,yegyeg tan adum pay ni paspasamak ni kamangidawat ni ligat ni biyag mi.

Ngem mannanga-asi (mehmehmek) a Diyoh mi, kakdawenmi kadi i pammakawan mo ni amin ni nanbaholan mi.

 

    Kakdawan mi Ama nga iadawwi mo kami di amin ni paspasamak gabul ni bungan lawan amag mi. Ama ,ilak-am midday anhemek  min pamilyami  ni bantayim ida koma, Ama.

 

    Idwat mo kadin hi-gami  i pehed ni  nem-nem,likna tan li-teng tan mangi  peptek idan pinalswam nama-ma hutta  gait mid dan to-o a makahapol ni tulong.

Yayay kadaw tan kaladag mi di ngadan  nan Jesus, AMEN…

created and published with wix.com  by:

      MARIVIC DAYOS SALVE-KINDAHAN

         Teacher I @Nansiakan NHS

EDITOR

 

 

 

ROGER S. SEBASTIAN, Ph. D

Head Teacher V/ School Head

CONSULTANT

 

 

MELING B. EMBONG

Accountant I

 

 

ASTOR M. EMBONG

Supply Officer

 

 Proudly created with Wix.com  by: MARIVIC S. KINDAHAN

                                                               Teacher I of Nansiakan National High School

bottom of page